CÂU CHUYỆN NGHỆ THUẬT

Tác giả: E.H. Gombrich

Bản tiếng Việt được xuất bản theo thỏa thuận nhượng quyền với Phaidon Press Limited

Bản dịch tiếng Việt © Công ty Cổ phán Sách Omega Việt Nam, 2020

Biên mục trên xuất bản phẩm của Thư viện Quốc gia Việt Nam

Gombrich, E. H.

Câu chuyện Nghệ thuật = The story of art / E. H. Gombrich ; Lưu Bích Ngọc dịch. –

H. : Dân trí; Công ty Sách Omega Việt Nam, 2020. – 692tr. ; 29cm

1. Nghệ thuật 2. Lịch sử

709 – dc23

DTF0277p-CIP

Credit:

• Text: @1953snake
• Ảnh và đóng gói: Tna

In lần đầu năm 1950, “Câu chuyện nghệ thuật” là bản giới thiệu tường tận về lịch sử nghệ thuật châu u từ thời cổ đại đến hiện đại, được tác giả khảo sát và đánh giá trong các lĩnh vực khác nhau như hội họa, điêu khắc, kiến trúc… song hành với những chuyển biến và giao thoa của các nền văn hóa, chính trị, và tôn giáo. Điều đó khiến tác phẩm trở thành cuốn sách nghệ thuật bán chạy nhất mọi thời đại và là tác phẩm nhập môn nghệ thuật thị giác cho vô số thế hệ độc giả.

Trong 70 năm qua, tác phẩm đã được dịch ra gần 30 thứ tiếng với hơn tám triệu bản bán ra trên toàn thế giới. Trong đó, ấn bản mới nhất này là tái bản lần thứ 16 của cuốn sách với nhiều sửa đổi, bổ sung mang đến cho độc giả những thông tin cập nhật nhất về lịch sử nghệ thuật từ cổ đại cho tới thời điểm hiện tại. Trong đó, giới thiệu tám họa sĩ mới của thời hiện đại bao gồm: Corot, Kollwitz, Nolde, de Chirico, Brancussi, Magritte, Nicolson và Morandi. Nội dung chương cuối cùng cũng được bổ sung đi kèm những chú thích đầy đủ hơn về kích cỡ và hình thức của các tác phẩm nghệ thuật. Bên cạnh đó, sáu trang rời trong sách sẽ giới thiệu tới độc giả những tác phẩm khổ lớn được chọn lọc, gồm: Bàn thờ Ghent (Van Eyck), Bữa tối cuối cùng (Leonardo), Sự ra đời của thần Vệ nữ (Botticelli), One - Số 31, 1950 (Jackson Pollock), Con đường từ Thánh giá (Vander Weyden) và Trần nhà nguyện Sistine (Michelangelo).

Điều đặc biệt là tác phẩm không chỉ đơn thuần liệt kê đủ mọi tên tuổi cùng những tác phẩm nổi tiếng hay đề tài và các kỹ thuật chuyên môn, mà được Gombrich kể theo một dòng chảy liên kết và tiếp nối không ngừng nghỉ của những nghệ nhân, họa sĩ, và nghệ sĩ.

Với cái nhìn chân thực từ góc độ phê bình nghệ thuật và cách viết mạch lạc, dễ hiểu, tác giả đã tạo nên một cuốn sách phù hợp cho mọi độc giả yêu thích tìm hiểu về nghệ thuật ở nhiều lứa tuổi khác nhau, với nền tảng kiến thức đa dạng. Câu chuyện Nghệ thuật tiếp tục duy trì thành công của nó ở vị trí là một tác phẩm kinh điển trong danh sách các đầu sách nghệ thuật tuyển chọn.

Trong bản tiếng Việt này, sách được dàn với số trang tương đương với bản gốc tiếng Anh để đảm bảo được việc tương ứng giữa nội dung và hình ảnh minh họa của ấn bản mới nhất lần 16.

“The Story of Art" (Câu Chuyện Nghệ Thuật) được in lần đầu năm 1950 và trong 70 năm qua, được dịch ra gần 30 thứ tiếng và hơn tám triệu bản đã được bán ra trên toàn thế giới. Điều đó khiến tác phẩm trở thành cuốn sách nghệ thuật bán chạy nhất mọi thời đại và là tác phẩm nhập môn nghệ thuật thị giác cho vô số thế hệ độc giả.

Tác giả E. H. Gombrich (1909-2001) là một trong những nhà sử học nghệ thuật lỗi lạc nhất của nửa sau thế kỷ 20, đối với giới hàn lâm cũng như với tầng lớp công chúng rộng rãi. Những tác phẩm khác mang tính lý thuyết của ông cũng đã trở thành những công trình then chốt đối với các nhà nghiên cứu lịch sử nghệ thuật.

Câu Chuyện Nghệ Thuật là một tác phẩm kể về lịch sử nghệ thuật châu Âu từ thời cổ đại đến hiện đại, được tác giả khảo sát và đánh giá trong các lĩnh vực khác nhau như hội họa, điêu khắc, kiến trúc… song hành với những chuyển biến và giao thoa của các nền văn hóa, chính trị, và tôn giáo. Nguồn tư liệu phong phú về các tác phẩm đáng chú ý, những tên tuổi tài năng, những trường phái, phong cách đặc sắc trong dòng chảy nghệ thuật.

Điều đặc biệt là tác phẩm không chỉ đơn thuần liệt kê đủ mọi tên tuổi cùng những tác phẩm nổi tiếng hay đề tài và các kỹ thuật chuyên môn, mà được Gombrich kể theo một dòng chảy liên kết và tiếp nối không ngừng nghỉ của những nghệ nhân, họa sĩ, và nghệ sĩ.

Với cái nhìn chân thực từ góc độ phê bình nghệ thuật và cách viết mạch lạc, dễ hiểu, tác giả đã tạo nên một cuốn sách phù hợp cho mọi độc giả yêu thích tìm hiểu về nghệ thuật ở nhiều lứa tuổi khác nhau, với nền tảng kiến thức đa dạng. Câu chuyện Nghệ thuật tiếp tục duy trì thành công của nó ở vị trí là một tác phẩm kinh điển trong danh sách các đầu sách nghệ thuật tuyển chọn.

Trong bản tiếng Việt này, sách được dàn với số trang tương đương với bản gốc tiếng Anh để đảm bảo được việc tương ứng giữa nội dung và hình ảnh minh họa của ấn bản mới nhất lần 16 và bìa sách được lấy ý tưởng thiết kế từ việc sử dụng bố cục mô phỏng theo tác phẩm của họa sĩ Mondrian mang màu sắc tươi trẻ và bắt mắt, với những ô màu được ghép hình các tác phẩm thể hiện được ba lĩnh vực chính của nghệ thuật được nhắc đến trong cuốn sách là hội họa, kiến trúc và điêu khắc.

Đặc biệt trong sách có hơn 400 các bức tranh, ảnh minh họa các tác phẩm nghệ thuật, được in màu toàn bộ trên 692 trang, bằng giấy Cmatt120, giúp người yêu nghệ thuật thưởng lãm các tác phẩm được đã mắt nhất.

Về tác giả:

Giáo sư Ernst Gombrich, O.M. C.B.E., F.B.A. (1909 – 2001)

Sinh ra ở Vienna vào năm 1909 và trở thành thành viên của Viện Warburg ở London vào năm 1936, Gombrich giữ chức vụ là giám đốc và giáo sư chuyên về Lịch sử Truyền thống Cổ điển ở Đại học (Liên hợp) London từ năm 1959 đến khi về hưu vào năm 1976. Ông được phong hàm Hiệp sĩ năm 1972 và được trao Huân chương Công trạng năm 1988, cùng rất nhiều những giải thưởng và danh hiệu khác bao gồm The Goeth Prize (1994) và the Gold Medal of the City of Vienna (1994). Gombrich mất vào tháng 11 năm 2001.

Những tác phẩm của ông đã được xuất bản gồm có:

• The Weltgeschichte für Kinder (Lược sử thế giới) (1936)
• The Story of Art (Câu chuyện nghệ thuật) (1950)
• Art and Illusion: A Study in the Psychology of Pictorial Representation (Nghệ thuật và Ảo ảnh: Một nghiên cứu về tâm lý học của sự tái hiện hình ảnh) (1960)
• The Sense of Order: A Study in the Psychology of Decorative Art (Ý thức về trật tự: Một nghiên cứu về tâm lý học của nghệ thuật trang trí) (1979)

cùng nhiều tuyển tập chuyên luận và bài phê bình khác, tất cả đều được xuất bản bởi Nhà xuất bản Phaidon.

Đánh giá/ Nhận xét của chuyên gia:

1. “Cuốn sách về đề tài nghệ thuật được bán chạy nhất nước Anh, không bao giờ bị tuyệt bản, luôn luôn được đặt hàng.

- The Times

2. “Đây là một cuốn sách mà, đã được đón nhận rộng rãi như nó xứng đáng, có khả năng tác động sâu sắc đến tư tưởng của một thế hệ. Gombrich viết như đang trò chuyện, một cách gần gũi thân mật.Dù đã có chút hao mòn nhưng tri thức của ông rất dễ được lĩnh hội bởi bất kỳ cô cậu sinh viên nào của lĩnh vực này, ông luôn có chút gì đó mới mẻ để nói về hầu như mọi đề tài của nó. Chỉ với một vài từ, Gombrich có thể rọi sáng toàn bộ không khí của cả một thời kỳ.”

– The Time Literary Supplement, bài bình luận cho ấn bản đầu tiên, 27/01/1950

3. “Một khoái cảm thuần khiết, cả của trí óc lẫn thể chất.”

– Giáo sư H. W. Janson, Trường Đại học New York, 1950

4. “Được biết tới với tầm cỡ gần như Mona Lisa, Câu chuyện Nghệ thuật của Sir Ernst Gombrich là nơi tụ hợp của kiến thức và niềm vui thú.”

– Pierre Rosenberg, Chủ tịch kiêm Giám đốc, Bảo tàng Lourve, Paris, 1995

5. “ Giống như mọi sử gia nghệ thuật khác cùng thời với mình, cách mà tôi tư duy về hình ảnh ở một chừng mực nào đó được định hình bởi Ernst Gombrich. Tôi 15 tuổi khi bắt đầu đọc cuốn Câu chuyện Nghệ thuật và cũng giống như hàng triệu độc giả khác, tôi nhận thấy mình như được trao cho một tấm bản đồ đến một vùng đất vĩ đại, cùng với nó là sự tự tin để khám phá sâu hơn mà không hề có chút sợ hãi mình sẽ bị lấn át.”

– Neil MacGregor, Giám đốc Phòng tranh Quốc gia, London, 1995

6. “Khó mà cho rằng sự hứng khởi của tôi dành ấn bản mới của cuốn sách này là phóng đại khoa trương, nhất là ấn bản mới của một tác phẩm nằm trong số những cuốn sách trọng tâm trong sự nghiệp vĩ đại nhằm giúp mang con người và nghệ thuật đến gần nhau. Cách thiết kế mới tao nhã, gắn kết hình ảnh minh họa với nội dung quay trở lại với mối tương quan hợp thức của chúng; sắc màu rực rỡ của các hình minh họa, nhiều trong số đó hoàn toàn mới; và phần nội dung câu từ sáng sủa đậm tính lan tỏa, đã được cập nhật, tất cả kết hợp lại tạo nên sự vang danh cho ấn bản này. Một cuốn sách để đọc, đọc đi đọc lại, và, với ấn bản thiết kế lần này, để thưởng thức một cách đầy nâng niu như một tác phẩm xuất sắc kinh điển.”

– J. Carter Brown, Giám đốc Danh dự, Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia, Washington DC, Chủ tịch, Hội đồng Ủy ban Mỹ thuật Mỹ, 1995

7. “Ngày càng có nhiều người – họa sĩ, sinh viên và các học giả – được giới thiệu về thế giới của mỹ thuật, trong suốt 45 năm qua, nhờ vào cuốn Câu chuyện Nghệ thuật của Ernst Gombrich hơn bất kỳ tác phẩm đơn lẻ nào khác. Nó là một câu chuyện tráng lệ, được viết nên bởi một nhà sử học vĩ đại mà tính thẳng thắn, sự ngờ vực trong việc sử dụng các thuật ngữ chuyên môn, cùng lòng nhiệt thành của ông đã luôn giữ vững được sự lan tỏa. Ấn bản mới là một tin tức tuyệt vời cho chúng tôi, những người đã trưởng thành cùng cuốn sách của Gombrich – và còn là một tin xuất sắc cho những độc giả sẽ sớm đồng hành cùng nó.

– Christopher Frayling, Giáo sư Lịch sử Văn hóa, Trường Nghệ thuật Hoàng gia, London, 1995

Trích đoạn hay:

• Và rồi dần dần, ta mới hiểu được cảm quan hài hòa mà mọi thế hệ họa sĩ đều cố gắng chạm tới. Cảm quan ấy càng được nuôi dưỡng bao nhiêu, ta sẽ càng thêm yêu thích sự hài hòa ấy bấy nhiêu, và, cuối cùng, đó mới là điều thực sự quan trọng. Ngạn ngữ cổ xưa cho rằng vấn đề thị hiếu là không thể tranh luận có thể là đúng, nhưng điều đó không nên giấu đi sự thật rằng thị hiếu có thể được trau dồi phát triển. Đây là trải nghiệm mà mỗi người đều có thể tự kiểm chứng qua những vấn đề nhỏ nhặt nhất. (Giới thiệu, trang 36)
• Sự học về hội họa là không bao giờ chấm dứt. Sẽ luôn luôn có những chân trời mới để khám phá. Mỗi lần đứng trước các tác phẩm vĩ đại sẽ cho ta những cảm giác khác nhau. Chúng dường như mang trong mình sự vô tận và khó đoán không khác gì những con người thực. Mỗi bức tranh là một thế giới đầy sôi nổi với những luật lệ và những cuộc phiêu lưu của riêng chúng. Đừng ai nghĩ rằng mình biết hết, hiểu hết về một bức tranh, bởi không ai hiểu hết cả. Có lẽ không gì quan trọng hơn điều này: để có thể chiêm ngưỡng các tác phẩm, chúng ta phải có một tâm trí rộng mở và mới mẻ; phải sẵn sàng, nhạy bén với từng dấu hiệu và phản hồi mọi vẻ hài hòa mà người nghệ sĩ đã giấu đi; phải rèn luyện một tâm trí không bị những ngôn từ hoa mỹ và ngạo mạn, những thuật ngữ sáo rỗng làm cho rối bời. Thà không biết gì về hội họa còn hơn là có kiến thức nửa vời để rồi thành ra hợm hĩnh. (Giới thiệu, trang 36)
• Các vật phẩm họ làm ra khác biệt không phải vì khả năng tay nghề mà nằm ở những ý tưởng trong đầu họ. Ghi nhớ điều này khi mới bắt đầu [tìm hiểu] là vô cùng quan trọng, bởi toàn bộ câu chuyện nghệ thuật không phải là câu chuyện của tiến trình phát triển trình độ kỹ thuật, mà là câu chuyện về lịch sử biến đổi của các ý tưởng và yêu cầu. (Chương 1, trang 44)
• Sẽ là một nhận định hợp lý khi cho rằng bất kỳ tác phẩm nào thành công trong việc diễn tả đồ vật, hoa lá, trang sức hay y phục đẹp đẽ thường được thực hiện bởi một nghệ sĩ phương Bắc – hầu như chắc chắn là bởi một nghệ sĩ Hà Lan; còn một bức tranh mang đường nét táo bạo, có phối cảnh rõ ràng và nắm chắc về vẻ đẹp của cơ thể người thường sẽ đến từ một họa sĩ Ý. (Chương 12, trang 240)
• Trong niềm hân hoan chiến thắng đầu tiên, có thể họ đã tin rằng luật phối cảnh và việc nghiên cứu tự nhiên có thể giải quyết mọi khó khăn trong hội họa. Tuy nhiên, đừng quên rằng nghệ thuật khác với khoa học. Các phương tiện và dụng cụ kỹ thuật của nghệ sĩ có thể được phát triển, nhưng điều đó không đồng nghĩa là bản thân nghệ thuật sẽ tiến triển cùng một kiểu với khoa học. (Chương 13, trang 262)
• Sự thật là thế giới phương Tây mắc nợ tham vọng ganh đua nhau của các nghệ sĩ rất nhiều. Câu chuyện Nghệ thuật hẳn đã không thể ra đời nếu thiếu đi tham vọng ấy. Và ngoài ra, quan trọng hơn bao giờ hết, chúng ta hãy luôn nhớ rằng nghệ thuật khác với khoa học và công nghệ. Không thể phủ nhận rằng đôi lúc, lịch sử nghệ thuật có thể lần theo các bước giải quyết những vấn đề nghệ thuật nhất định, và mục đích của cuốn sách này là cố gắng làm sáng tỏ những điều ấy. Nhưng tôi còn mục đích khác là chứng tỏ không có cái gọi là “tiến bộ” trong nghệ thuật, vì mỗi thành tựu về mặt này sẽ phải đánh đổi bằng một bước lùi về mặt khác. (Chương 28, trang 617)

Câu Quote hay

• Không có thứ gọi là Nghệ thuật. Chỉ tồn tại các nghệ sĩ. (Giới thiệu, trang 15)
• […] ta không nên kết tội một tác phẩm là vẽ sai trừ khi ta chắc chắn mình đúng và họa sĩ là người sai. Con người rất dễ đi đến những kết luận mau chóng như “mọi thứ trông như thế này hay như thế kia”. Thói quen tư duy kỳ lạ của chúng ta là cho rằng thiên nhiên phải giống những gì mình thường biết. (Giới thiệu, trang 27)
• Khi quy tắc cổ xưa […] bị phá vỡ, khi người họa sĩ đặt lòng tin vào những gì mắt mình thấy, một chiến thắng lớn lao thật sự bắt đầu. (Chương 1, trang 81)
• Từ những tác phẩm như thế, ta thấy xuất hiện một phong cách Trung Cổ mới mẻ và có thể làm được điều mà cả nghệ thuật phương Đông lẫn kinh điển Hy Lạp – La Mã đều chưa làm được: người Ai Cập phần lớn vẽ những gì họ biết là tồn tại, người Hy Lạp vẽ cái họ thấy, còn nghệ sĩ thời Trung Cổ vẽ điều mình cảm nhận. (Chương 8, trang 165)
• […] sẽ hữu ích hơn nếu ta ghi nhớ rằng trong lịch sử [nghệ thuật] đã diễn ra, không có cái gọi là “một chương mới” hay “khởi đầu mới”, […]. (Chương 10, trang 201)
• Một sự khái quát hóa chắc chắn về những phong cách và các thời kỳ thường là không thể. Sẽ luôn có những ngoại lệ hay ví dụ nằm ngoài một định nghĩa chung chung. (Chương 11, trang 207)
• Cái gì một thời từng là ngoại lệ […] rồi cũng trở thành quy tắc. (Chương 11, trang 220)
• Nhiệm vụ của nhà sử học là giải thích một cách dễ hiểu những gì thực sự xảy ra. Còn công việc của nhà phê bình là bình phẩm về các sự kiện. Một trong những vấn đề nghiêm trọng nhất khi viết lại những chuyện xảy ra ở hiện tại là nhập nhằng hai nhiệm vụ đó với nhau. (Chương 28, trang 610)
• Lịch sử nghệ thuật chỉ bắt đầu có ý nghĩa khi chúng ta hiểu tại sao nó vô nghĩa; và tại sao các họa sĩ hay điêu khắc gia lại phản ứng khác biệt trước các tình huống, tổ chức và xu hướng khác nhau. […] Còn chuyện tương lai, ai có thể nói trước chứ? (Chương 28, trang 617)